Odwrócona hipoteka (z angielskiego „reverse mortgage”, „equity release plan” lub „equity release scheme”) to usługa finansowa, która pozwala na zmianę aktywa trwałego, jakim jest nieruchomość mieszkaniowa w płynne środki finansowe wykorzystywane na potrzeby prywatnych świadczeń emerytalnych.
Odwrócona hipoteka umożliwia posiadaczowi nieruchomości na uwolnienie majątku w niej zgromadzonego przy jednoczesnym zachowaniu prawa do korzystania z zamieszkiwanego domu lub mieszkania. Tym samym niepłynne aktywo staje się źródłem płynnych środków pieniężnych wykorzystywanych do konsumpcji przez osoby w wieku emerytalnym.
Na świecie, jak i w Polsce wyróżnia się dwa modele hipoteki odwróconej:
- Model kredytowy – w Polsce znany pod nazwą „odwrócony kredyt hipoteczny”
i regulowany Ustawą o odwróconym kredycie hipotecznym z dnia 23 października 2014 r. (z późniejszymi zmianami), jest to pożyczka lub kredyt zabezpieczony hipoteką, który ostatecznie zostanie spłacony ze środków pochodzących ze sprzedaży nieruchomości, aktualnie żaden bank nie zdecydował się na wprowadzenie tego produktu do oferty; - Model sprzedażowy czyli renta dożywotnia, renta hipoteczna lub dożywotnie świadczenie pieniężne, regulowany jest przepisami Kodeksu cywilnego, artykuły 903-907 dotyczące renty lub artykuły 908-916 dotyczące umowy o dożywocie.
Model sprzedażowy oznacza przeniesienie prawa własności do nieruchomości i zapewnia dożywotnie korzystanie z nieruchomości przez beneficjenta i wykorzystywanie środków wynikających z wartości nieruchomości jako dodatkowego źródła dochodu na emeryturze. W tym modelu fundusz hipoteczny w momencie zawarcia umowy staje się właścicielem nieruchomości i jako właściciel pokrywa koszty z tytułu podatku od nieruchomości czy jej ubezpieczenia.
Płatności z tytułu hipoteki odwróconej mogą przyjąć formę jednorazowej wypłaty lub wypłat regularnych i są zabezpieczone hipoteką na nieruchomości lub powstają w wyniku zbycia nieruchomości (prawa do nieruchomości).
Jako profesjonalna usługa, hipoteka odwrócona w modelu sprzedażowym działa w Polsce od 2008 roku, kiedy ofertę na rynek wprowadził Fundusz Hipoteczny DOM S.A.
